Powiat
Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego w Polsce pomiędzy samorządem gminnym i samorządem wojewódzkim.Zgodnie z przepisami prawa powiat jest lokalną wspólnotą. Z mocy prawa wspólnotę samorządowa tworzą mieszkańcy danego terytorium. Powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych mu zadań Ich funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym Powiaty mają nazwę przymiotnikową składającą się z członu "powiat" i przymiotnika pochodzącego przeważnie od miasta stanowiącego siedzibę powiatu (np. powiat wejherowski) Powiaty tworzone są przez kilka graniczących ze sobą gmin (wiejskich, wiejsko-miejskich, miejskich) O ustroju powiatu stanowi jego statut.
Ustawa o samorządzie powiatowym ustanawia dwie kategorie powiatów:
Powiat ziemski, który swym obszarem obejmuje całe terytoria graniczących z sobą gmin i ta kategoria powiatu najpełniej oddaje istotę samorządu powiatowego.
Powiat grodzki obejmujący cały obszar miasta (miasto na prawach powiatu). Miasto na prawach powiatu jest gminą o statusie miasta, wykonującą zadania powiatu. We wszystkich miastach na prawach powiatu władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta. Należy więc przyjąć, iż miasta na prawach powiatu nie są powiatami, a jedynie gminami, którym ustawodawca, ze względu na swoją specyfikę, powierzył rozszerzony zakres zadań. Organy w mieście na prawach powiatu (tj. rada miasta i prezydent miasta) wykonują kompetencje właściwe dla rady gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza,prezydenta) i starosty.
Status miast na prawach powiatów otrzymały:
-
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców
-
dawne stolice województw ( nie wszystkie)
-
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich
Zadania powiatu
Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
-
edukacji publicznej
-
promocji i ochrony zdrowia
-
pomocy społecznej
-
polityki prorodzinnej
-
wspierania osób niepełnosprawnych,
-
transportu zbiorowego i dróg publicznych,
-
kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
-
kultury fizycznej i turystyki,
-
geodezji, kartografii i katastru,
-
gospodarki nieruchomościami,
-
administracji architektoniczno-budowlanej,
-
gospodarki wodnej,
-
ochrony środowiska i przyrody,
-
rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
-
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
-
ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
-
przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
-
ochrony praw konsumenta,
-
utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
-
obronności,
-
promocji powiatu,
-
współpracy z organizacjami pozarządowymi.
2. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
3. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat.
4. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.
5. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.
Władza uchwałodawcza i kontrolna
-
Rada powiatu – powiat ziemski
-
Rada miasta – powiat grodzki
Kadencja Rady Powiatu trwa 4 lata, może ulec skróceniu w drodze referendum lokalnego, radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Ilość członków rady zależy od wielkości powiatu. Zgodnie z zapisami ustawowymi W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. Mówi o tym art. 9 przytoczonej wyżej ustawy
Rada powiatu rozpatruje i rozstrzyga w formie uchwał wszystkie sprawy należące do jej kompetencji, określone w ustawie o samorządzie powiatowym oraz w innych ustawach i przepisach wykonawczych. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych.
Władza wykonawcza:
-
prezydent miasta - powiaty grodzkie
-
zarząd powiatu na czele którego stoi starosta – powiat ziemski
Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu ziemskiego. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta, wybrani przez radę powiatu ze swego grona bądź spoza składu rady.Rada Powiatu może odwołać cały Zarząd albo też pojedynczych jego członków, starosta pełni rolę przewodniczącego Zarządu Powiatu, jest także kierownikiem starostwa, reprezentuje powiat na zewnątrz. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie samorządu gminy i województwa oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła lub senatora.
Kompetencje starosty i zarządu powiatu - podejmowanie decyzji w zakresie:
-
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne)
-
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe)
-
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji w miastach na prawach powiatu)
-
opieki nad drogami publicznymi powiatowymi
-
geodezji
-
gospodarki nieruchomościami
-
ochrony środowiska
-
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli
-
przeciwdziałania bezrobociu
-
obronności
-
pomocy społecznej
-
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez cudzoziemców
-
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na szczeblu powiatowym
-
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy
